Sosyal tasarım ve mimari

homify.com.tr homify.com.tr
Wiegmann-Klinik, Berlin, Optigrün international AG Optigrün international AG Balkon, Veranda & Teras
Loading admin actions …

Tasarım ve mimari gündelik yaşamın tam içinde yer alan, dolayısıyla toplumsal, ekonomik ya da politik koşullardan soyutlanmaları imkânsız olan sanat dalları. Genel bir perspektifen bakıldığında ortaya çıkan en küçük tasarım ürününden, en devasa gökdelenin mimarisine kadar bu alandaki tüm eserlerin öyle ya da böyle toplumsal yaşamda bir yansıması oluyor. Bu alandaki sosyal tasarım akımı ise tasarımcı ya da mimarın toplumsal rol ve sorumluluğunu öne çıkaran, tasarım ve mimarinin toplumsal değişimlere yol açma potansiyelini sorgulayan bir akım. 

Sosyal tasarımın  sorumluluk hanesine baktığımızda en çok öne çıkan konu, çevre duyarlılığı gibi görünüyor. Ekolojik, çevreye minimum zararı veren ve minimum enerji sarfiyatıyla kotarılan projeler, bir toplumsal sorumluluğun da ifadesi olarak değerlendiriliyor ve son kullanıcı nezdinde de gitgide daha çok önem kazanıyor. Diğer yandan yine sosyal tasarım ve mimarinin önemli çıkış noktalarından biri insanların isteklerine değil ihtiyaçlarına yönelik olarak tasarım yapmak. Bu doğrultuda birçok mimarın özellikle üçüncü dünya ülkelerine yönelik, pratik sorunları çözebilecek ve toplumsal değişimleri tetiklemese bile onları engellemeyecek tasarımları dikkat çekiyor. 

Sosyal tasarım deyince elbette toplumsal yaşamın ve dokunun tasarlanması ve bir şekilde mühendislikten geçirilmesi gibi bir kavram da anlaşılabilir ama bu yazıda bizim konumuz daha çok sosyal sorumluluk sahibi bir tasarım ve mimari anlayışından örnekler vermek.

Tsunami kurbanları için geçici barınaklar

2014 yılında mimarinin Nobeli olarak da bilinen Pritzker Ödülü'ne layık görülen ve sosyal sorumluluk projelerine katkılarıyla da bilinen Japon mimar Shigeru Ban tarafından tasarlanan bu kompleks, 2011 yılında Japonya'yı vuran tsunami felaketinin hemen ertesinde yapıldı. Belki ilk bakışta anlaşılmıyor olabilir ama felakette evsiz kalanların acil barınma ihtiyacını karşılamaya yönelik olarak tasarlanan bu yapının en ilginç tarafı mimarın bu kompleksin yapımında gemi konteynırlarını kullanmış olması. Birçok konteynırın birbirine eklenmesiyle oluşturulan yapı acil ihtiyaca yönelik anında çözüm sunan, toplumsal ihtiyaca yaratıcı bir çareyle cevap veren bir proje olarak öne çıkıyor.

Sosyal konutta çığır açan yapı

homify

Yirminci yüzyılın belki de en etkili mimarı olan Le Corbusier'ye ait olan bu yapı, Marsilya şehrinde bulunan Unité d’habitation kompleksi. Yine isteğe değil ihtiyaca yönelik tasarım ilkesi çerçevesinde, İkinci Dünya Savaşı sonrasının Avrupası'nda ortaya çıkan acil konut ihtiyacına bir cevap niteliği taşıyan yapı, sosyal konut planlaması konusunda da çığır açan bir bina olmasıyla tanınıyor. Bugünden bakınca çok ilginç görünmese de, toplumsal konut ihtiyacının henüz bu kadar gündemde olmadığı bir dönemde inşa edilen bu kompleks, gerek odalarının maksimum doğal ışık alacak şekilde düzenlenmiş olmasıyla, gerekse de binanın çatısında bulunan ve tüm bina sakinlerinin erişimine açık olan geniş terasıyla, demokratik şehir planlamacılığı kavramını literatüre sokan eserlerden biri olarak biliniyor.

Ekolojik sorumluluk

Tabii küresel ısınmanın tehdit ettiği günümüz dünyasında sosyal sorumluluğun ayrılmaz bir parçası da çevre duyarlılığı. Sosyal tasarım ve mimari ilkelerin benimseyen birçok mimar ve tasarımcı eserlerinde artık ekolojik duyarlılıklara başat önem veriyor. İşte bu duyarlılığın örneklerinden biri de yeşil alanların gitgide azaldığı şehirlere nefes aldırmaya yönelik girişimler. Berlin'den seçtiğimiz bu örnek, son zamanlarda daha sık görmeye başladığımız yeşil çatı kavramının nefis bir örneği. Mimarlar şehrin göbeğindeki bu binanın çatısını boş bırakmak yerine hem izolasyon vazifesi gören, hem de ekolojik mimari anlamında duyarlılık yaratan bu rengarenk bahçeyi koymuşlar.

Malzeme seçiminde sorumluluk

Yine çevre duyarlılığı ve sosyal sorumluluğun birleştiği bir proje. Gitgide tükenen kaynakların insanlığı zora soktuğu bir dönemde, geri dönüşüm kavramı da gitgde daha çok önem kazanmış durumda. Geri dönüşüme tabi tutulmuş karton kutulardan yapılmış olan bu ilginç sandalye, hem ekolojik hassasiyetlerin dikkate alındığı, hem de modern ve şık bir ürün olarak dikkat çekiyor. Ayrıca mobilyanın bir başka gönül rahatlatan özelliği de yapımında harcanan enerjinin tamamen yenilenebilir kaynaklardan elde edilmiş olması.

Sosyal değişim ve Bauhaus

homify

Tasarım ve mimari alanında Almanya'da ortaya çıkıp 1920'li yıllarda tüm dünyayı kasıp kavuran ve etkisi uzun yıllar devam eden Bauhaus akımı da sosyal tasarım ve mimari deyince değinilmesi gereken bir ilginçlik arz ediyor. Zira Bauhaus belki günümüzde kullandığımız anlamda bir sosyal sorumluluk projesi olarak doğmadı ama, döneminin baş döndürücü toplumsal değişimlerine karşı bir reaksiyon olduğu kesindi. Bauhaus'un öncülerinin en ayırt edici çabalarından biri yukarıda kısmen sözünü ettiğimiz sosyal idealizmi dönemin ticari ve endüstriyel koşullarıyla birleştirip, demokratik bir tasarım dili oluşturmak ve herkesin kullanabileceği, seri olarak üretilebilecek, hem işlevsel hem de estetik cazibeye sahip tasarım ürünleri ortaya çıkarmaktı. İşin bu veçhesi düşünülünce Bauahus akımının da bir bakıma sosyal bir yönü olduğunu söyleyebiliriz.

Sosyal tasarım ve sosyal mimari nedir? Nasıl örnekleri vardır?

Ev projenizle ilgili yardıma mı ihtiyacınız var?
Bizimle temasa geçin!

Öne çıkan makaleler